Η Μιλένα Κανονέρο είναι κάτι παραπάνω από μια απλή ενδυματολόγος.

*Γράφει η Μαριγώ Στελιάκη.

 Τι κοινό θα μπορούσαν να έχουν ο Stanley Kubrick, η Sofia Coppola και ο Wes Anderson; Την βραβευμένη με τέσσερα Όσκαρ ενδυματολόγο, Milena Canonero. Γεννημένη στην Ιταλία, συγκεκριμένα στο Τορίνο, η Κανονέρο έχει σπουδάσει τέχνη, ιστορία σχεδίου και ενδύματος στη Γένοβα. Αργότερα, μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου ξεκίνησε την καριέρα της δουλεύοντας σε μικρά θέατρα και μικρές παραγωγές ταινιών. Παράλληλα, σχεδιάζοντας για διαφημιστικά σπότ εκεί, γνώρισε πολλούς σκηνοθέτες.

Σε ένα γύρισμα, γνώρισε τον βοηθό φωτογραφίας του Kubrick, ο οποίος την έφερε σε επαφή με τον μεγάλο σκηνοθέτη. Της ζήτησε να αναλάβει την επόμενη ταινία του, το Κουρδιστό Πορτοκάλι (1971). Η δουλειά της εκεί θεωρείται ίσως και η κορυφαία της. Το λευκό σύνολο που φορούσαν ο Alex (Malcom McDowel) και η υπόλοιπη συμμορία, αποτελεί ένα μείγμα ταξικών συμβόλων το οποίο ενισχύει τον διάλογο της ταινίας για θέματα εξουσίας, τάξης και χρήματος. Το outfit αποτελείται από λευκό παντελόνι και πουκάμισο, λευκές τιράντες, ένα λευκό κάλυμμα καβάλου, που χρησιμοποιείται στο κρίκετ, μαύρο Bowler καπέλο, μπαστούνι, μακριές ψεύτικες βλεφαρίδες και μαύρες Bovver μπότες που ξεχωρίζουν έντονα.

Το Bowler καπέλο φορέθηκε από την εργατική τάξη της Αγγλίας του 19ου αιώνα, έχει όμως συνδεθεί με την ανώτερη τάξη, όπως και το μπαστούνι. Το κάλυμμα καβάλου που χρησιμοποιείται στο κρίκετ είναι επίσης σύμβολο των προνομιούχων. Με τη χρήση αυτών των αξεσουάρ ο Alex διακωμωδεί την έννοια του “ευ αγωνίζεσθε”, την κομψότητα και την ακεραιότητα της τάξης με την οποία συνδέονται. Προσθέτοντας τις τιράντες και τις μπότες Bovver, ξεκάθαρα σύμβολα της εργατικής τάξης, μετατρέπει το σύνολο σε πανοπλία, για τον αγώνα του ενάντια στην ανώτερη τάξη. Από τη μια υποβαθμίζει τα αντικείμενα που η ανώτερη τάξη θεωρεί ιερά, και από την άλλη χρησιμοποιεί εξοπλισμό της κατώτερης τάξης ως επιλογή μόδας. Τέλος, με τις ψεύτικες βλεφαρίδες στο ένα μάτι, υποδηλώνονται τα θολά όρια ανάμεσα στα φύλα. Όλα αυτά καθιστούν τον Alex DeLarge πανκ είδωλο και την Canonero ιδιοφυία.

Με τον Kubrick έχει συνεργαστεί ξανά στο Barry Lindon με το οποίο πήρε και το πρώτο της Όσκαρ το 1976. Η Canonero πέρασε 18 μήνες πριν την έναρξη των γυρισμάτων, για να προετοιμάσει τα κοστούμια, μελετώντας πίνακες και διαβάζοντας βιβλία, έτσι ώστε να αναπαραχθούν τα ρούχα της εποχής, όσο πιο πιστά στην πραγματικότητα γίνεται. Οι στρατιωτικές στολές, τα βραδινά ρούχα, οι περούκες και τα κοσμήματα είναι πιστά αντίγραφα από αντίστοιχα αντικείμενα των μέσων του 18ου αιώνα και έχουν δημιουργηθεί με βάση την ώρα της ημέρας,το πλαίσιο και την κοινωνική τάξη στα οποία τοποθετούνται.

Η τρίτη συνεργασία της με τον Kubrick δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από τη Λάμψη (1980). Στην ταινία βλέπουμε πολύ κλασικά καρώ, κοτλέ και μάλλινα υφάσματα, παρατηρούμε όμως και δυο επαναλαμβανόμενα χρώματα, το μπλε και το κόκκινο. Στην αρχή της ταινίας βλέπουμε την Wendy (Shelley Duvall) να τρώει με τον Danny (Danny Lloyd) φορώντας ένα γαλάζιο φόρεμα με μια κόκκινη μπλούζα μέσα από αυτό. Σε μια από τις βασικές σκηνές στην οποία ο Danny κάνει βόλτες με το ποδήλατό του, στους διαδρόμους του ξενοδοχείου, φορά ακριβώς τα ίδια χρώματα. Το κόκκινο και το μπλέ, εκτός από τη σημασία που δίνουν στο δεσμό μητέρας και παιδιού, είναι σημαίνοντα χρώματα για τους Ιθαγενής Αμερικανούς, καθώς από αυτά αποτελούνταν οι πολεμικές βαφές για το πρόσωπό τους.

Λίγο πρίν δουλέψει για τον Coppola στη Λάμψη, η Canonero δημιούργησε τα κοστούμια για τους ισοβίτες στο Εξπρές του Μεσονυχτίου (1978), ενώ μετά συνεργάστηκε και με τον Hugh Hudson στο Chariots of fire (1981) και πάλι με τον Coppola στο Cotton Club (1984), φέρνοντας στη μόδα τόσο τα extravagant looks των jazz clubs, όσο τα πλεκτά πουλόβερ και τα τουίντ σακάκια της δεκαετίας του ΄20. Το 1985 κερδίζει άλλη μια υποψηφιότητα για Όσκαρ, για τα σαφάρι looks των Meril Streep και Robert Redford στο Out of Africa.

Τη δεκαετία του ’90 συνεργάζεται ξανά με τον Coppola για τον Νονό 3 (1990), με τον Warren Beatty και τη Madonna στο Dick Tracy (1990) ,με τον Louis Malle στο Μοιραίο πάθος (1992) και με τον Roman Polanski στο Ο Θάνατος και η Κόρη (1994).

Στη διάρκεια των γυρισμάτων του Cotton Club γνωρίζει τη Sofia Coppola, η συνεργασία με την οποία έμελλε να της χαρίσει το τρίτο της Όσκαρ. Η υπερπολυτελής αλλά σύντομη ζωή της Μαρίας Αντουανέττας και το μεγαλείο των Βερσαλλιών αποδόθηκαν μέσα από εντυπωσιακές εικόνες. Η φράση “ας φάνε παντεσπάνι” την οποία φέρεται να είπε η Γαλλίδα βασίλισσα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για να περιγράψει τα κοστούμια της ταινίας. Όπως δήλωσε και στο περιοδικό The London Times, η Coppola στην αρχή της προ-παραγωγής της ταινίας έδωσε στην Canonero ένα κουτί με μακαρόν από το ζαχαροπλαστείο Laduree και της ζήτησε να εμπνευστεί από αυτά. Πραγματικά, αν μπορούσε να περιγράψει κανείς τη μόδα στην ταινία θα έλεγε ότι θυμίζει ζαχαρωτά. Φωτεινά, λαχταριστά, σαν σορμπέ ρόζ, σαμπανιζέ, παστέλ κίτρινα, μπλέ του Tiffany εμφανίζονται τόσο στα γυναικεία, όσο και στα αντρικά ρούχα.

Στις αρχές του 2000 η Canonero ξεκίνησε τη συνεργασία της με τον Wes Anderson. Η πρώτη τους ταινία ήταν η The Life Αquatic with Steve Zissou (2004) και τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν δουλέψει μαζί στις ταινίες The Darjeerling limited (2007), The Grand Budapest Hotel (2014), The French Dispatch (2021) και Asteroid City (2023). Για το Grand Budapest Hotel, η Canonero κέρδισε το τέταρτο Όσκαρ της. Συνεργάστηκε με δύο Ιταλικούς οίκους, τους Fendi και Prada. Ο Fendi δημιούργησε τα κομμάτια της Madame D. (Tilda Swinton). Η Canonero εμπνεύστηκε από πίνακες του Gustav Klimt και της Tamara de Lempica και συμπεριέλαβε μερικά ζωγραφισμένα στο χέρι μοτίβα που παρέπεμπαν ξεκάθαρα στους καλλιτέχνες. Ο Prada δημιούργησε το μαύρο δερμάτινο παλτό του Jopling (Willem Dafoe), το οποίο ήταν εμπνευσμένο από τους στρατιωτικούς αγγελιοφόρους στη δεκαετία του ΄30.

Εκτός από τις ταινίες που ετοιμάζει,( Asteroid City του Wes Anderson και Megalopolis του Francis Ford Coppola) η Canonero ασχολείται με την όπερα σε Ευρώπη και Αμερική για σπουδαίους σκηνοθέτες όπως ο Otto Schenk και παλαιότερα ο Luc Bondy. Έχει σχεδιάσει τα κοστούμια για την Κρατική Όπερα της Βιέννης, το Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, και τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης ( Arabella, die Fledermaus, Il Trittico, Andrea Chenier). Έχει επίσης δουλέψει για το Teatro di Roma στην παράσταση Amadeus του Roman Polanski. Το 2019 τα κοστούμια της για τη Lady Macbeth of Mtsensk του Dimitri Shostakovich πέρασαν και από την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Θα μπορούσε να γραφτεί ένα ολόκληρο βιβλίο για το έργο της  Milena Canonero. Στα σαράντα χρόνια δουλειάς της έχει συμμετάσχει σε μερικές από τις πιο εμβληματικές και επιδραστικές ταινίες του αιώνα. Ο όγκος δουλειάς της είναι τόσο μεγάλος που σ΄αυτό το άρθρο παρουσιάζεται μόνο ο μισός και αναλύεται ακόμη λιγότερος. Τα τέσσερα Όσκαρ και τα πολλά βραβεία είναι απλά εμβλήματα της ιδιοφυίας της.

*Πηγές: dazed.com, thehouse-magazine.com, indiewire.com, bfi.org.uk

** Φωτογραφία εξωφύλλου: vogue.fr