Τέχνη, αντανάκλαση της κοινωνίας, τρόπος έκφρασης πολιτιστικών, κοινωνικών και πολιτικών ιδεολογιών, ισχυρό μέσο αντίθεσης είναι μόλις μερικά πράγματα, με τα οποία σχετίζεται η μόδα. Η σχέση μεταξύ πολιτικής και μόδας ωστόσο δεν είναι απλή, αλλά ένα σύνθετο και συναρπαστικό φαινόμενο, που έχει διαμορφώσει τη βιομηχανία με ενδιαφέροντες τρόπους.
Photo Credits: Valerie Macon/AFP/Getty Images
Από τη Γαλλική Επανάσταση στο σήμερα…
Ένα από τα πρώτα παραδείγματα πολιτικής επιρροής στη μόδα χρονολογείται τον 18ο αιώνα, όταν κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης εγκαταλείφθηκε το πολυτελές αριστοκρατικό στυλ και η χρήση των συμβόλων προς όφελος των απλούστερων ρούχων. Χρησιμοποιήθηκε επιπλέον η γνωστή τριχρωμία (μπλε, άσπρο, κόκκινο) ως χρωματική παλέτα.
Έναν αιώνα και κάτι μετέπειτα, η λιτότητα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη μόδα ήταν το σήμα κατατεθέν. Aπλό στυλ, μακριές φούστες, military και κουστούμια καθόρισαν τα συγκεκριμένα χρόνια με την αλλαγή να έρχεται με το μεταπολεμικό “New Look” από τον Christian Dior. Η κολεξιόν του Dior χαρακτηριζόταν από πιο ρομαντικές γραμμές και ρούχα με στρογγυλεμένους ώμους, τονισμένη μέση και φουσκωτές φούστες.
Από τη δεκαετία του ’60 και έπειτα η μόδα αλλάζει ξανά. Οι αγώνες για δικαιώματα στην Αμερική και την Ευρώπη, οδήγησαν στη δημιουργία κινημάτων όπως οι Black Panthers με τα χαρακτηριστικά δερμάτινα μπουφάν και τους μπερέδες, και οι χίπηδες που αψηφούσαν με τον τρόπο ζωής τους και το look τους τα κυρίαρχα ήθη της αμερικανικής – κυρίως – ζωής, με αφορμή τον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Φτάνοντας στη σημερινή εποχή, τα τελευταία χρόνια η επιρροή της πολιτικής στη μόδα γίνεται ολοένα και πιο εμφανής με τους πολίτες να χρησιμοποιούν τον τρόπο που ντύνονται ως αυτοέκφραση, αλλά και κάποιους σχεδιαστές και brand να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες τους για να σχολιάσουν ένα κοινωνικό ή περιβαλλοντικό ζήτημα. Για παράδειγμα στις Χρυσές Σφαίρες 2018, οι περισσότεροι ηθοποιοί φορούσαν μαύρα, ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά της σεξουαλικής κακοποίησης με αφορμή το κίνημα Time’s Up.
Ένα χρόνο αργότερα, ο Billy Porter επέλεξε στα Oscars 2019 ένα “Tuxedo Gown” του οίκου Christian Siriano, σε μία προσπάθεια να δημιουργήσει χώρο για διάλογο σε ό,τι αφορά «την ανδρική, τη γυναικεία ένδυση και ό,τι άλλο υπάρχει ενδιάμεσα».
Κάποιες φορές, όμως, η μόδα βρίσκεται στη μέση των αποφάσεων του κόσμου και των brand και έτσι δημιουργούνται αμφιλεγόμενα παραδείγματα, που δεν είναι πάντα θετικά.
Στις αρχές του 2000, τα καπέλα baseball της Burberry, με το γνωστό pattern της εταιρείας, συνδέθηκαν με διάφορους χούλιγκανς στην Ευρώπη, όπως αυτοί της Cardiff City και η εταιρεία σταμάτησε να τα λανσάρει. Μάλιστα, οπαδοί που αυτοαποκαλούνταν “The Burberry Boys” δημιούργησαν επεισόδια το 2003 στον αγώνα Αγγλία – Τουρκία.
Για την κολεξιόν Croisiere 2016/17, ο οίκος Chanel επέλεξε την Κούβα για να παρουσιάσει μία κολεξιόν γεμάτη αναφορές στον κουβανέζικο πολιτισμό, όπως τα σομπρέρο, τα πούρα και τα παλιά αυτοκίνητα. Την επίδειξη παρακολούθησε πλήθος διασημοτήτων από κοντά, αλλά και πλήθος Κουβανών από τις ταράτσες και τα μπαλκόνια των σπιτιών τους. Η επίδειξη έγινε μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων ΗΠΑ – Κούβας, με τους επικριτές να δείχνουν έντονα την αντίθεσή τους προς την επίδειξη.
Το 2020, η Fred Perry σταμάτησε την κυκλοφορία της διάσημης μαυροκίτρινης polo μπλούζας της, διότι το ρούχο σχετίστηκε με ακροδεξιές οργανώσεις στην Αμερική. Πιο συγκεκριμένα, η μπλούζα υιοθετήθηκε από τους Proud Boys, την οργάνωση που σχετίστηκε με την επίθεση στο Καπιτώλιο την 6η Ιανουαρίου 2021 για να εμποδίσει την τυπική επικύρωση της νίκης του Joe Biden.
Το 2018, η Nike επέλεξε τον πρώην παίκτη του NFL, Colin Kaepernick, ως ένα από τα πρόσωπα για την 30η επέτειο της με κεντρικό σύνθημα το γνωστό “Just Do It”. O Kaepernick ήταν εμπνευστής κύματος διαμαρτυριών στο NFL με στόχο την ευαισθητοποίηση κατά της αστυνομικής βίας εναντίον των μαύρων, ο οποίος γονάτισε κατά τη διάρκεια του αμερικανικού ύμνου σε αγώνα του φούτμπολ.
Τα παραδείγματα, βέβαια, δεν περιορίζονται στον αμερικανικό χώρο, διότι τον περασμένο Δεκέμβριο 2023, ο βασιλιάς Κάρολος κατά τη διάρκεια της 28η Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα επέλεξε να φορέσει μία μεταξωτή γραβάτα με μικρές ελληνικές σημαίες. Φυσικά δεν ήταν η πρώτη φορά που έκανε αυτή την επιλογή, ωστόσο εκείνες τις ημέρες είχαν γίνει αρκετές συζητήσεις σύμφωνα με το αίτημα της Ελλάδας για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα και παράλληλα τα μέλη της βασιλικής οικογένειας δεν επιτρέπεται να εκφράζουν πολιτικές απόψεις στο δημόσιο χώρο.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα, όμως, του πως η μόδα μπορεί να αποκτήσει πολιτική διάσταση ήταν το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου, 17 Φεβρουαρίου 2024. Στο πλαίσιο της Εβδομάδας Μόδας του Λονδίνου, το Βρετανικό Μουσείο φιλοξένησε στην αίθουσα των Γλυπτών του Παρθενώνα την επίδειξη μόδας του οίκου Erdem, που ήταν εμπνευσμένη από τη Μαρία Κάλλας και το ανέβασμα της όπερας «Μήδεια» το 1953. Την επίδειξη παρακολούθησε πλήθως διασήμων όπως η Anna Wintour και η αντίδραση της Ελλάδας στην επίδειξη ήταν άμεση. Η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, σε ανακοίνωση του Υπουργεί ανέφερε: «Με τη διοργάνωση επίδειξης μόδας στις αίθουσες όπου εκτίθενται τα Γλυπτά του Παρθενώνα, το Βρετανικό Μουσείο, για μια ακόμη φορά, αποδεικνύει τον μηδενικό σεβασμό του προς τα αριστουργήματα του Φειδία. Οι ιθύνοντες του Βρετανικού Μουσείου ευτελίζουν και προσβάλλουν όχι μόνο το μνημείο αλλά και τις οικουμενικές αξίες που αυτό εκπέμπει.».
Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν η μόδα συναντά την πολιτική;
Η μόδα δημιουργεί και ταυτόχρονα αμφισβητεί τους κανόνες της κοινωνίας. Συνδέεται άμεσα με την έκφραση είτε αυτό είναι κάποιο κίνημα, είτε είναι οι Gen Z’ers που αγοράζουν είδη ένδυσης από εφαρμογές, όπως το Depop. Πολιτικά και κοινωνικά κινήματα αφήνουν ανεξίτηλο το σημάδι τους στη μόδα, με την ένδυση να χρησιμοποιείται ως εργαλείο εξέγερσης, αλληλεγγύης και φυσικά αυτοέκφρασης. Έτσι, η σχέση μόδας και πολιτικής εξελίσσεται καθημερινά και αποτελεί μία μορφή επικοινωνίας, που αφήνει πλέον το στίγμα της στους δρόμους, αλλά και στις πασαρέλες.
Η Δέσποινα Μπαράκη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπουδάζει Γαλλική Φιλολογία. Από τότε που θυμάται τον εαυτό της γράφει, ενώ έχει εργαστεί για αρκετά χρόνια ως δημοσιογράφος γεύσης. Αγαπάει τον χώρο της μόδας και έχει ιδιαίτερη αδυναμία στις τσάντες και τα παπούτσια. Στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με τις χειροτεχνίες φτιάχνοντας ευχετήριες κάρτες και κεριά.
