Η τέχνη στην μόδα: Γιατί η υποκλοπή δεν είναι εντάξει.

*Γράφει η Άννα Κιουμουρτζή.

Topman, Zara, Versace, Forever 21, Lane Bryant, Jeremy Scott – αυτές είναι μόνο μερικές από τις εταιρείες και τους σχεδιαστές οι οποίοι κατηγορήθηκαν από τους καλλιτέχνες για συνεχή λογοκλοπή των έργων τους και φαίνεται να έχουν διαπράξει παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Συχνά οι διαφορές ξεκινούν δημόσια—με μία ανάρτηση που γίνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης— στη συνέχεια διευθετούνται ήσυχα εκτός δικαστηρίου, ενώ απαγορεύεται σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να μιλήσουν ξανά γι’ αυτό. Αν και πολλές υποθέσεις έχουν γίνει πρωτοσέλιδα τα τελευταία χρόνια, το ποσό των διαφορών που επιλύθηκαν ιδιωτικά ή και ποτέ είναι ουσιαστικά αδύνατο να προσδιοριστεί ποσοτικά.

Μερικοί καλλιτέχνες που πιστεύουν ότι το έργο τους έχει κλαπεί ποτέ δεν μιλούν, ίσως δεν είναι σίγουροι για τα νόμιμα δικαιώματά τους, δεν έχουν πόρους ή απλά δεν είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν μια εταιρεία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ωστόσο, κρίνοντας από αυτές τις περιπτώσεις που δημοσιοποιήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι σαφές ότι —είτε από αμέλεια είτε από περιφρόνηση— οι διάφορες μάρκες μόδας συνεχίζουν να παίρνουν έργα από καλλιτέχνες και σχεδιαστές.

Όταν η Gucci αποκάλυψε τη συλλογή τους για την Cruise του 2018, ένα συγκεκριμένο ρούχο προκάλεσε διαμάχη λόγω της ασυνήθιστης ομοιότητάς του με ένα σακάκι που σχεδιάστηκε από τον Dapper Dan, τον θρυλικό ράφτη με βάση το Χάρλεμ, που άφησε το στίγμα του τη δεκαετία του 1980 δημιουργώντας προσαρμοσμένα κομμάτια για ράπερ και αθλητές. Η Gucci, μια εταιρεία που τα τελευταία χρόνια έχει ασχοληθεί με την αφροαμερικανική κουλτούρα, αναστάτωσε πολλούς, μην κάνοντας καμία αναφορά στον Αφροαμερικανό σχεδιαστή παρά μόνο μετά τις αντιδράσεις.

Μπορούμε να συνεχίσουμε με έναν άλλο κολοσσό της μόδας, τον οίκο Moschino. Η ιταλική μάρκα υψηλής ραπτικής, με τον Jeremy Scott στην θέση του δημιουργικού διευθυντή, αντιμετώπισε μια ακατάστατη μήνυση μετά τη λογοκλοπή της τοιχογραφίας “Vandal Eyes” από τον καλλιτέχνη γκράφιτι Joseph Tierney, γνωστού ως RIME. Το έργο του καλλιτέχνη τυπώθηκε σε φορέματα τα οποία φορέθηκαν από τις Gigi Hadid και Katy Perry στο κόκκινο χαλί του Met Gala. Ο Tierney ενοχλήθηκε ιδιαίτερα από την κατάχρηση του έργου του, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα εμπορικά σήματα Moschino και Jeremy Scott είχαν τοποθετηθεί πάνω από το γκράφιτι, για να ξεχωρίζουν από το αρχικό έργο. Ο οίκος Moschino και ο δημιουργικός διευθυντής του δυστυχώς τα κατάφεραν, χωρίς επιπτώσεις, καθώς η πράξη του γκράφιτι είναι παράνομη από μόνη της – παραβιάσεις του νόμου, ανεξάρτητα από το πόσο καλλιτεχνικές, δεν έχουν προνόμια πνευματικής ιδιοκτησίας-.

Μια άλλη περίπτωση προέρχεται δυστυχώς από τον οίκο Chanel. Η εμβληματική Γαλλική φίρμα δέχθηκε πυρά σχετικά με αντιγραφή των ενδυμάτων πλεκτών της Σκωτσέζας σχεδιάστριας Mati Ventrillon. Η ιστορία έχει ως εξής: Μήνες πριν τα “ύποπτα” ρούχα προβληθούν στις πασαρέλες, η Ventrillon πούλησε μερικά από τα πρωτότυπα κομμάτια της στο προσωπικό της Chanel, που ήρθε να την επισκεφθεί. Η σχεδιάστρια είπε σε δήλωση της ότι είχε την εντύπωση ότι τα σχέδια της θα χρησιμοποιούνταν μόνο για έρευνα.

Η Tuesday Bassen, εικονογράφος στο Λος Άντζελες, ανακάλυψε ότι η εταιρεία ενδυμάτων Zara είχε “κλέψει” τα έργα τέχνης της, για τη νέα καλοκαιρινή συλλογή τους, από καρφίτσες έως και ρούχα. Αφού ήρθε σε επαφή με την εταιρία, έλαβε μόνο μια εξευτελιστική απάντηση από τον κολοσσό του fast fashion, που προσπάθησε να ακυρώσει την προσπάθεια και τη δημιουργικότητα, που είχε καταβάλει για τη δημιουργία των αρχικών σχεδίων: «Η έλλειψη μοναδικότητας των υποτιθέμενων σχεδίων του πελάτη σας καθιστά πολύ δύσκολο να δείτε πώς ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού οπουδήποτε στον κόσμο συνδέει τα σχέδια με την Tuesday Bassen.»

Τα αντιγραμμένα στοιχεία έχουν επί του παρόντος ανασταλεί από την πώληση, ενώ η Inditex, η μητρική εταιρεία της Zara, διερευνά την κατάσταση. Αυτή δεν είναι η μόνη περίπτωση της ισπανικής μάρκας ενδυμάτων που κλέβει σχέδια από ανεξάρτητους καλλιτέχνες. Μετά τον ισχυρισμό της Bassen για τη λογοκλοπή της Zara, οι ιδιοκτήτες της καναδικής μπουτίκ Crywolf διατύπωσαν μια παρόμοια κατηγορία δημοσιεύοντας μια φωτογραφία στο Instagram με την καρφίτσα τους “Healing Cloud” μαζί με μια φωτογραφία μιας σχεδόν πανομοιότυπης καρφίτσας, που πωλήθηκε από τα Zara.

Όταν η Urban Decay αποφάσισε να εκδώσει μια παλέτα με θέμα την τέχνη του Basquiat, επέλεξαν ως πρόσωπο τη λευκή ηθοποιό Ruby Rose. Κανείς ποτέ δεν αναρωτήθηκε για τις άδειες ή τις καλλιτεχνικές επιπτώσεις. Ποιος άραγε θα μάθει ποτέ εάν ο ίδιος ο Jean-Michel Basquiat θα συμφωνούσε με αυτή την εμπορευματοποίηση της τέχνης του. Μια άλλη φορά, η τέχνη του Keith Haring χρησιμοποιήθηκε από την Αμερικανική μάρκα COACH, με τις φιγούρες του Haring στα σχέδια της σεζόν SS18.

Οι σχεδιαστές ανέκαθεν ανέφεραν ως πηγές επιρροής τα έργα τέχνης, τα υφάσματα και την παραδοσιακή ενδυμασία, αλλά η διαχωριστική γραμμή μεταξύ έμπνευσης και πολιτιστικού λαθρεμπορίου γίνεται ολοένα και πιο θολή στη βιομηχανία. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το θέμα ήταν η διάδοση της πολιτισμικής δειγματοληψίας, καθώς αντιτίθεται στην απλή υιοθέτηση οποιουδήποτε προ υπάρχοντος αντικειμένου ή ιδέας, όπως περιγράφεται στο παράδειγμα της τέχνης.

Επομένως, γιατί τόσες πολλές γνωστές μάρκες εξακολουθούν να υιοθετούν δίχως άδεια ή αναγνώριση τα σχέδια και την τέχνη μικρών ή και μεγάλων σχεδιαστών, παρά το χάος των κακών δημοσίων σχέσεων, που σίγουρα ακολουθεί; Επειδή είναι σε θέση να αποφύγουν να πληρώσουν για τη χρήση της τέχνης, που έχει ήδη λάβει μια θετική απάντηση (αν και συνήθως είναι από ένα πολύ μικρότερο κοινό), και δεν υπάρχει τίποτα το οποίο οι λιγότερο γνωστοί ανεξάρτητοι καλλιτέχνες μπορούν να κάνουν, για να τους σταματήσουν. Σύμφωνα με τη δικηγόρο Leila Amineddoleh, η οποία ειδικεύεται στο δίκαιο των πνευματικών δικαιωμάτων, είναι δύσκολο για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες να ακολουθήσουν αυτούς τους τύπους υποθέσεων στο δικαστήριο, καθώς “η δίωξη αυτών των αγωγών είναι πολύ δαπανηρή και πολλοί καλλιτέχνες δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να προχωρήσουν μαζί τους.“

Κλέβοντας έργα τέχνης, οι μάρκες δείχνουν μια κατάφωρη αδιαφορία για τους καλλιτέχνες που εξαρτώνται από τη δική τους δημιουργικότητα, ταλέντο και σκληρή δουλειά για να υποστηρίξουν τον εαυτό τους. Οι καλλιτέχνες μπορούν μόνο να ελπίζουν ότι στο μέλλον, οι μεγάλες μάρκες μόδας θα θεωρούνται υπόλογος για τη λογοκλοπή τους (ή ακόμα καλύτερα, δείχνουν μια αίσθηση ηθικής και σεβασμού για τους καλλιτέχνες σταματώντας εντελώς την κλοπή). Προς το παρόν, εμείς εδώ στο Paramano.gr υποστηρίζουμε τους μικρούς ανεξάρτητους σχεδιαστές και προσπαθούμε να είμαστε παρόντες στην αδικία, αλλά και την επιτυχία όλων των νέων δημιουργών, που πασχίζουν για το πάθος και τα όνειρα τους.

*Πρώτη δημοσίευση 1 Σεπτεμβρίου 2021.