Πώς η μόδα μπορεί να σταματήσει να καταστρέφει τον πλανήτη.
*Γράφει η Όλια Λύκου.
Με αφορμή τα όσα αντικρίσαμε το προηγούμενο διάστημα και που δεν μπορώ σε καμία περίπτωση να διαγράψω από το μυαλό μου, μου ήταν πολύ δύσκολο να αποφασίσω τι είδους άρθρο έπρεπε να γράψω. Δεν μπορώ να αναφερθώ σε τάσεις και σε όλον αυτόν τον μαγικό κόσμο της μόδας, όταν σκέφτομαι πως κάποια αντρικά πουκάμισα, κάποια αθλητικά παπούτσια παιδιών και κάποιες ποδιές μαμάδων θα μείνουν αδειανές για πάντα. Αποφάσισα, λοιπόν, να σας γράψω για το πως εμείς οι άνθρωποι επιλέγουμε τόσο εύκολα να καταστρέφουμε το περιβάλλον και τη φύση στο βωμό της μόδας και της ομορφιάς.
“Δεν υπάρχει καλύτερος σχεδιαστής από τη φύση”, είχε δηλώσει ο κορυφαίος σχεδιαστής μόδας Alexander McQueen. Από τα εξωτικά πουλιά έως τα ιριδίζων σκαθάρια, από την κομψή, διακοσμημένη γούνα των ζώων μέχρι τις λεπτότερες ορχιδέες, δεν υπάρχει φανερό τέλος στην ομορφιά της χλωρίδας και της πανίδας της γης – δεν αποτελεί έκπληξη ότι ο φυσικός κόσμος έχει από καιρό αποτελέσει έμπνευση στο κόσμο της μόδας. Ο McQueen είναι μεταξύ των σχεδιαστών των οποίων το έργο εκτίθεται σε μια νέα έκθεση στο Μουσείο Βικτόρια και Άλμπερτ του Λονδίνου, με τίτλο ”Fashioned from Nature”, που ερευνά πώς η μόδα έχει μιμηθεί, εμπνευστεί και λεηλατήσει την φύση από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα. “Η έκθεση πραγματεύεται το πώς η μόδα θυμίζει τη φύση”, λέει η επιμελητής της έκθεσης Edwina Ehrman στο BBC Culture. “επίσης εξετάζει την ανθρώπινη σχέση με τη φύση. Ως άνθρωποι αγαπάμε τη φύση και συχνά επιλέγουμε ρούχα που μας τη θυμίζουν, αλλά πρέπει επίσης να είμαστε αρκετά πιο προσεκτικοί στην πραγματικότητα όσον αφορά τη σχέση της μόδας με τη φύση. Η μόδα εμπνέεται από αυτήν, αλλά εκμεταλλεύεται αμείλικτα τους πόρους της – για νερό, πρώτες ύλες και ενέργεια, συχνά με τρομακτικές συνέπειες ».
Ανάμεσα στα εκθέματα της έκθεσης διακρίνει κανείς μερικά παιχνιδιάρικα, λαμπερά και άκρως σπάνια εκθέματα όπως το μεταξωτό γιλέκο ενός άνδρα του 1780, με κεντήματα τα οποία απεικονίζουν πιθήκους μακάκου, ένα υπέροχο leopard φόρεμα του οίκου Gaultier φόρεμα, ένα μπουφάν του 1600 κεντημένο με μπιζέλια, ένα δαντελωτό μαντήλι με μοτίβα φτέρες . Φυσικά υπάρχουν και τα πιο πρόσφατα κομμάτια όπως ένα φόρεμα haute couture του οίκου Giles Diacon με ένα πανέμορφο print πουλιών καθώς και μια πρόσφατη τσάντα Gucci που απεικονίζει σκαθάρια από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και που έχει ως κούμπωμα το κεφάλι μιας αλεπούς. Και φυσικά υπάρχουν σύνολα από τη συλλεκτική συλλογή του Alexander McQueen με τίτλο ”Plato’s Atlantis” , που φαντάζει ότι οι άνθρωποι εξελίσσονται σε αμφίβια πλάσματα καθώς τα επίπεδα της θάλασσας ανεβαίνουν και βυθίζονται στη γη εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Η συλλογή του Alexander Mc Queen με τίτλο Plato’s Atlantis
Πέρα από όλη αυτή τη γοητεία, η έκθεση είναι μια εκλεπτυσμένη ματιά στη βαθιά ριζωμένη, πλούσια, πολύπλοκη σχέση της μόδας με τη φύση – έναν δεσμό που είναι ταυτόχρονα συμβιωτικός και καταστροφικός. Έτσι, η έκθεση παρουσιάζει επίσης εκείνη την πλευρά της μόδας – τη πανωλεθρία που έχει καταστρέψει τον πανέμορφο πλανήτη μας στο όνομα του στυλ, από τις χημικές επεξεργασίες και τις χρωστικές που επιβαρύνουν στη ρύπανση του αέρα και των υδάτων, στα ζώα που εκτρέφονται για να φτιαχτούν σε τσάντες ή παπούτσια.
Σπάνια πουλιά και ζώα έχουν θυσιάσει στο βωμό της κομψότητας, όπως για παράδειγμα ένα φόρεμα διακοσμημένο με τα ιριδίζων φτερά πράσινων σκαθαριών και ζευγάρι σκουλαρίκια, φτιαγμένο γύρω στο 1875 από τα κεφάλια σπάνιων πουλιών. Επίσης στην έκθεση παρουσιάζεται μια ακτινογραφία ενός κορσέ του 1780, φτιαγμένη από κόκαλα φάλαινας, μια βεντάλια φτιαγμένη το 1700 από κέλυφος χελώνας αλλά και άλλη φτιαγμένη από μαργαριτάρι. Επιπρόσθετα, υπάρχουν οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή μόδας. “Η μόδα παραδοσιακά εμπνέεται από τη φύση, αλλά δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η μόδα εξαρτάται από τη φύση, από τα ορυκτά καύσιμα για ενέργεια και ιδιαίτερα από το νερό”, λέει η Ehrman. Το ρεγιόν (ύφασμα) του 1930 περιγράφεται ως “κομψό αλλά τοξικό” – την εποχή εκείνη η παραγωγή ρεγιόν απελευθέρωνε τοξίνες που προκαλούσαν ρύπανση του αέρα και των υδάτων και έβλαπταν την ανθρώπινη υγεία.
Η φαινομενικά ατελείωτη ζήτηση της μόδας για πρώτες ύλες, τόσο φυσικές όσο και συνθετικές, έχει καταστρέψει το περιβάλλον και οδήγησε στην εκμετάλλευση των ζώων – καθώς και στην εκμετάλλευση του ανθρώπου. Οι ομάδες διαμαρτυρίας, συμπεριλαμβανομένης της Επανάστασης της μόδας, οι οποίες προωθούν τη διαφάνεια στη βιομηχανία της μόδας καθώς επίσης και κομμάτια από σχεδιαστές με έντονη περιβαλλοντική συνείδηση και φωνή όπως η Katharine Hamnett και η Vivienne Westwood παρουσιάζονται επίσης στην έκθεση.
Πέραν όμως όλων αυτών που έγιναν στο παρελθόν “Η μόδα αντικατοπτρίζει την εποχή που ζούμε, και η μόδα μπορεί να είναι πολύ παρακινητική. Μπορούμε να οδηγήσουμε στην αλλαγή μέσω της δημιουργικότητας “, λέει η Ehrman, επισημαίνοντας ότι πολλά σήματα θέτουν στόχους και στοχεύουν στη μετάβαση σε καλύτερες πρακτικές. Η Versace και η Gucci έχουν σταματήσει να χρησιμοποιούν πραγματική γούνα. “Πολλοί οίκοι μόδας εξετάζουν διαφορετικούς τρόπους κατασκευής των προϊόντων τους. Είμαι αισιόδοξος: στην έκθεση υπάρχουν ρούχα που δείχνουν μερικές από τις πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις που έχουν ληφθεί και νέα πρωτότυπα που δείχνουν πώς μπορούμε να φτιάξουμε τα ρούχα μας στο εγγύς μέλλον ».
Υπάρχουν ενδύματα που σχεδιάστηκαν από την Stella McCartney και που δημιουργήθηκαν από μια νέα συνθετική ίνα που αναπτύχθηκε από τα Bolt Threads για την προσομοίωση του μεταξιού αράχνης. Επίσης οίκος κατασκεύασε τσάντα ενώνοντας φύλλα ανανά. Ο οίκος Ferragamo σχεδίασε ένα σύνολο το οποίο δημιουργήθηκε από το ΄΄Orange Fiber”, μια νέα ίνα που κατασκευάστηκε στη Σικελία από τα απορρίμματα (το φλοιό και τις σπόρους) της βιομηχανίας εσπεριδοειδών. Επίσης ο οίκος Calvin Klein κατασκεύασε εξ ολοκλήρου ένα εντυπωσιακό φόρεμα από ανακυκλωμένα πλαστικά μπουκάλια, και φορέθηκε από την Emma Watson στο Met Gala το 2016. Δημιουργήθηκε ως μέρος του Green Carpet Challenge, το οποίο επιδίωξε να συνδυάσει τη βιωσιμότητα και τη μόδα.
Μερικά μαθήματα μπορούν να αντληθούν από το παρελθόν, όπως για παράδειγμα η χρήση του λίνου σε προηγούμενους αιώνες. “Σήμερα το λινάρι, από το οποίο κατασκευάζεται το λινό, καλλιεργείται στη Βόρεια Γαλλία, το Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες – ακριβώς εκεί που αναπτύχθηκε πριν από 400 χρόνια. Είναι μια πολύ βιώσιμη ίνα. Μελετώντας τις ίνες που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν ελπίζουμε ότι οι επισκέπτες θα σκεφτούν περισσότερα για το ύφασμα των δικών τους ρούχων, για το από τι είναι κατασκευασμένα και για το πώς. Πρέπει επίσης να σκεφτούμε την προσπάθεια που καταβάλλεται για την κατασκευή ρούχων και την αξιοποίησή τους ώστε να διαρκούν περισσότερο “. Η μακροζωία και η ιστορία είναι πολύ σημαντικές για τον σχεδιαστή John Alexander Skelton, του οποίου η εργασία εκτίθεται επίσης. Τα ενδύματα του Skelton παράγονται από παλαιά γαλλικά σακιά και φέρνουν πολλά σημάδια από τις προηγούμενες ζωές τους. Όλα τα ρούχα του Skelton μοιράζονται ένα κοινό θέμα,όπως λέει ο ίδιος. “Όλα τα ρούχα δείχνουν την παρουσία του χεριού στην κατασκευή τους. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος της δουλειάς μου, να βλέπω και να αισθάνομαι τις ατέλειες και να παρατηρώ το ταξίδι και την ιστορία ενός ρούχου ή αντικειμένου. Ό,τι χρησιμοποιώ προέρχεται από τον φυσικό κόσμο και μου αρέσει να ξέρω συγκεκριμένα από πού προέρχονται τα υλικά. ” Ο Skelton είναι επίσης προσεκτικός στις μεθόδους παραγωγής του. «Διατηρώ τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στο ελάχιστο δυνατό.»
Μια “κυκλική προσέγγιση” υιοθετεί και η εταιρεία G-Star RAW, το denim της οποίας παρουσιάζεται στην έκθεση. Ο εκπρόσωπος Frouke Bruinsma της εταιρείας δηλώνει: “Διαθέτουμε βιώσιμες καινοτομίες που μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο γίνεται το denim.” Το ύφασμα που χρησιμοποιείται στα ρούχα τους είναι πιστοποιημένο από το Cradle to Cradle. “Είναι ένα πιστοποιητικό που χορηγείται με βάση την βιωσιμότητα”, εξηγεί ο Bruinsma. «Όταν σχεδιάζουμε, σχεδιάζουμε για το μέλλον. Αυτό αντικατοπτρίζει όχι μόνο τον τρόπο εμφάνισης των προϊόντων μας, αλλά και τον ευρύτερο αντίκτυπο που έχουν στο περιβάλλον. Κύριος στόχος μας είναι να βρούμε βιώσιμες λύσεις για να κλείσουμε τον βρόχο του σχεδιασμού του denim και να δημιουργήσουμε μια κυκλική οικονομία όπου παίρνουμε, φτιάχνουμε και επαναπροσδιορίζουμε το αντίθετο ακριβώς της γραμμικής οικονομίας όπου παίρνουμε, φτιάχνουμε και σπαταλάμε ».
Το μήνυμα της έκθεσης Fashioned from Nature είναι τελικά αισιόδοξο, λέει η επιμελήτρια Edwina Ehrman: «Πρόκειται για το πώς η μόδα έχει εμπνευστεί από την ομορφιά της φύσης, αφήνοντας ταυτόχρονα την καταστροφή στο πέρασμά της, η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε καινοτόμες προσπάθειες για τη βιωσιμότητα. Η μόδα έχει βλάψει το περιβάλλον. Πρέπει να το αλλάξουμε και να ενσωματώσουμε τη βιωσιμότητα στον σχεδιασμό της μόδας έτσι ώστε να γίνει ο κανόνας. Ζούμε σε μια συναρπαστική εποχή που οι άνθρωποι από μια ποικιλία επιστημονικών κλάδων συναντιούνται για να βρουν τρόπους να ζήσουν με πιο ισορροπημένο τρόπο και σεβασμό απέναντι στο περιβάλλον αλλά και στον εαυτό τους».Η Ehrman μεγάλωσε στη δεκαετία του 1950 και στη δεκαετία του ’60 κοντά στο Huddersfield, κέντρο κλωστοϋφαντουργίας. “Η ευημερία από τη βιομηχανία ήταν ευπρόσδεκτη, αλλά τα ποτάμια ήταν ροζ τη μια εβδομάδα και μοβ την επόμενη και τα κτίρια ήταν μαύρα από τη ρύπανση”, θυμάται. “Η νομοθεσία και οι μετατοπίσεις στον κλάδο άλλαξαν και όλα είναι διαφορετικά τώρα”. Είναι μια καλή στιγμή να κάνουμε αυτή την έκθεση. Το 2014 θα φαινόταν καχυποψία, αλλά τώρα ακούμε πολλά για το πλαστικό στους ωκεανούς και για τις ζημιές που προκαλούνται στο περιβάλλον. Ήρθε η ώρα. Και ελπίζω ότι θα εμπνεύσει τη συζήτηση . Αρχικά σκέφτηκα ότι θα κάνουμε μια όμορφη εμπνευσμένη από τη φύση έκθεση. Αλλά τότε σκέφτηκα, ότι θα ήθελα να αφήσω έναν καλύτερο κόσμο πίσω για τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου. ”
Fashioned from Nature υποστηριζόμενη από το I Love Linen by CELC και από G Star RAW από 21 Απριλίου 2018 έως τις 27 Ιανουαρίου 2019 στο Μουσείο Βικτόρια και Άλμπερτ στο Λονδίνο.
*Άρθρο του bbc.com
